Op je handen zitten terwijl je personages de mist in gaan, was af en toe ‘heel moeilijk’ voor de ervaren therapeut. Judith: ‘Ik had ze een goede EFfT-therapeut gegund, maar ja, dan was dit verhaal er niet geweest. Ik heb het verhaal geschreven om juist ook de moeilijke dingen voelbaar te maken. Dan ontkom je er niet aan om het de karakters moeilijk te maken. Tegelijk gaf dat me ook heel veel ruimte. Een speeltuin om de personages ongefilterd zichzelf te laten zijn.’
Judith, waar gaat het boek over?
De titel is ‘Ontijd’. Een woord dat al bestaat, anders had ik het wel willen uitvinden! Het heeft twee betekenissen. De eerste is: niet de juiste tijd. Maar ook: een akelige, moeilijke tijd. Het verhaal gaat over een familie waarbij de vader vindt dat zijn leven voltooid is op het moment dat hij niet meer kan schilderen. Dat was z’n uitlaatklep, een manier om zichzelf te kunnen zijn. En als dat niet meer lukt, vindt hij dat het leven klaar is. Zijn kinderen zijn dertigers en twee van de drie komen in opstand. Ze voelen zich verlaten. Het boek volgt het proces dat ontstaat door deze aankondiging. Een lezer zei tegen me: het doet me aan de serie Oogappels denken. Het thema is serieus, maar het is toch vrij licht geschreven.
Hoe ben je op dit verhaal gekomen?
‘In 2008 kreeg de schrijver Hugo Claus de ziekte van Alzheimer en besloot in een heel vroeg stadium (hij was nog wilsbekwaam) euthanasie toe te passen. Hij vond het als schrijver een ondragelijke gedachte dat zijn geest uit elkaar zou vallen. Het was destijds nog niet vaak gebeurd en riep heel veel op. Bewondering van zijn vakbroeders, maar ook oordelen vanuit orthodoxe hoek. Ik weet nog dat ik het las en dacht: hoe is dat dan? Je bent nog redelijk oké, maar je stopt ermee. Hoe is dat voor iedereen eromheen? Het riep niet zozeer oordelen, maar eerder vragen op. Hoe werkt dit en vinden de omstanders dit zomaar goed? Dit idee bleef jarenlang op de plank liggen. Toen ik afgelopen jaren meer bezig ging met schrijven, kwam het weer boven. Het is een onderwerp dat alles op scherp zet. Leven en dood. Wat is je leven je waard? En hoe lang ben je eigenlijk ouder van je kinderen? Belangrijke levenskwesties. Ik besloot erover te schrijven. Onze zoon van 28 zei: ‘De titel suggereert dat het vooral over de vader gaat, maar het gaat eigenlijk juist ook over de kinderen’. Je volgt inderdaad drie perspectieven, die van de vader. En van twee van zijn kinderen.’
Welke thema’s komen in het boek terug?
Hoe intergenerationeel trauma doorspeelt in het hier en nu als er niet over gepraat wordt. Onverwerkte trauma’s komen altijd bovendrijven. We kunnen er niet omheen. Zo begon ik er trouwens niet aan, maar het kwam toch weer terug in het verhaal. En hoe belangrijk het is als iemand een dergelijke wens heeft, om voorbij de oordelen te gaan. Niet alleen: ‘Oh goed’. Of: ‘Oh dat mag niet’. Er zit vaak een angst onder, waar we helemaal geen weet van hebben.’
Wat was een inspiratiebron voor je tijdens het schrijven?
‘Alles wat er op zo’n moment gebeurt in je leven. Als je verliefd bent, zie je de hele wereld in felle kleuren. Als ik schrijf, ben ik intenser om me heen aan het kijken. Je kunt eigenlijk altijd alles wel een keer gebruiken. Dus, ik zou zeggen: het leven zelf.’
Wilde je altijd al een roman schrijven?
‘Ja, als kind was ik altijd al verhaaltjes aan het schrijven. Ik las ook extreem veel. In ons dorpje op de Veluwe had ik de hele bibliotheek uit. Ik twijfelde over de studie Nederlands, maar koos toen toch voor muziek en daarna psychologie. Ik heb het gevoel dat ik nu weer terug ben bij m’n oude liefde.’
Wat is je favoriete stuk uit het boek?
‘Dat is een fragment dat de hoofdpersoon schoon schip wil maken met zijn ex-vrouw en dat loopt dan behoorlijk uit de hand. Het leukst om te schrijven vind ik de dialogen. Dan kun je het ook echt laten schuren tussen mensen. Ze komen op vanuit een soort residu van alle gesprekken die ik heb gevoerd, zowel op het werk als privé.’
Wat zijn de leukste reacties tot nu toe?
De grappigste kwam van mijn nicht die zei: ‘Waar háál je dit allemaal vandaan?’ En mijn dochter zei: ‘Ik begrijp iedereen’. En dat was precies wat ik wilde: je verplaatsen in de ander, en je met ieder perspectief identificeren. Voorbij oordelen of meningen gaan, maar stilstaan bij wat er onder ieders gedrag verscholen ligt.’
‘Ontijd’ ligt bij boekhandel Broese en kun je ook online bestellen via de uitgeverij Brouwerij Brainbooks. Of neem een kijkje bij je lokale boekhandel, want het boek is nu overal te koop.