Door Karin Wagenaar, voorzitter van stichting EFT Nederland
Als ouders lichamelijk en emotioneel aanwezig kunnen zijn voor het kind ontwikkelt zich in de meeste gevallen een veilige hechting. Veilige gehechtheid tussen ouder en kind, stelt het kind in staat om zich op veel terreinen te ontwikkelen. Het veilig gehechte kind kan zijn emoties reguleren, kan zichzelf redden, is veerkrachtig, sociaal vaardig in het omgaan met anderen, heeft empatie voor anderen, kan symbolisch spelen (alsof spelen), heeft een goed probleem oplossend vermogen, ontwikkelt zijn intellectueel vermogens, kan goed communiceren met anderen en is taalvaardig. Zijn gevoel van eigenwaarde is goed.
Twee derde van de kinderen is veilig gehecht, en eenderde is onveilig gehecht. In de onveilig gehechte groep vinden we kinderen die vermijdend gehecht zijn, en kinderen die angstig gehecht zijn. Vermijdend wil zeggen dat het kind zichzelf terug trekt uit het contact omdat hij er niet op vertrouwt dat de ouder er voor hem zal zijn. De relatie met ouders wordt geminimaliseerd, het kind duwt de ouders als het ware van zich af, en vertrouwt vooral op zichzelf. Het angstig gehechte kind daarentegen durft niet op zichzelf te vertrouwen en voelt zich overmatig afhankelijk van de ouder. Dit kind kan moeilijk omgaan met mislukkingen in het leven omdat hij zijn probleemoplossende vaardigheden niet ontwikkelt, en onzeker is over zichzelf.
Invloed van gehechtheid op volwassen relaties
Het kijken naar volwassen relaties vanuit dit hechtingsperspectief biedt een kader waardoor veel gedrag dat aanvankelijk onbegrijpelijk was, logisch wordt. Ook later in volwassen relaties biedt dat een aanknopingspunt om je eigen gedrag te gaan begrijpen. Als je daarover meer wilt weten bestaan er een aantal meetinstrumenten die gebruikt worden om de gehechtheid in kaart te brengen. Op de website PersonalityAssessor kun je allerlei vragenlijsten invullen die meten wat bv je gehechtheidsstijl is, hoe je in relaties gehecht bent, hoe je je afstemt op anderen. Een ander gedegen onderzoeksinstrument is het Gehechtheids Biografisch Interview (vertaald uit het engels: Adult Attachment Interview). In dit GBI worden 15 (standaard) open vragen gesteld, die door de kandidaat mondeling worden beantwoord. De kandidaat vertelt aan de hand van de vragen eigenlijk zijn levensverhaal. De manier waarop iemand vertelt, de toon, het ritme, de nuaceringen, de mate van gedetailleerdheid of algemeenheid vertelt iets over de gehechtheid. Als iemand angstig gehecht is, wordt het verhaal zeer gedetailleerd verteld, alsof het gisteren gebeurde. Emoties zijn nog heel voelbaar. Als iemand vermijdend gehecht is, wordt het verhaal vaak in algemene termen verteld, met weinig specifieke herinneringen, weinig emotionele woorden en bijna geen beelden. Het voelt bijna alsof iemand het over een ander heeft. Uit de analyses van het uitgeschreven verhaal kunnen conclusies getrokken worden over de verschillende typen gehechtheid.
Exploratie
Voor een goede ontwikkeling is niet alleen veiligheid nodig, maar kinderen hebben een uitnodiging tot exploratie van de wereld nodig. Het aanbieden van prikkels en het omgaan met nieuwe situaties is nodig om te groeien. Kinderen leren veel van nieuwe situaties, nieuw speelgoed en als ze zich veilig voelen kunnen ze het risico nemen om die nieuwe zandbak uit te proberen. Daarvoor is echter ook nodig dat de ouder vertrouwen uitstraalt naar het kind. Als het kind de wereld verkent zal hij zijn grenzen verkennen en zal er spanning ontstaan. De ouders zijn er idealiter om het kind te troosten en gerust te stellen. Er is sprake van een heen en weer gaan tussen ontdekken, exploreren en terugkeren in de veilige haven als het te spannend wordt. We noemen dat ook wel de"circle of security". Het opgroeiende kind maakt een beweging van de ouders weg, en komt weer terug naar de ouder als het te angstig en teveel overspoeld wordt. De ouder is beschikbaar voor het kind en stelt het kind gerust of geeft troost, zodat het kind weer dapper de wereld in durft te gaan. Dat is de meest optimale leersituatie.
Zelfbeeld
Het beeld van wie je bent als kind ontstaat door de reactie van de ouder, nonverbaal maar natuurlijk ook als die bv zegt: Jee, wat knap dat je al zo goed kunt fietsen, je bent een sterk kind! Het kind geniet van de positieve reactie van de ouder en is trots op zichzelf, en zal waarschijnlijk nog meer gaan oefenen! Inmiddels blijkt ook uit onderzoek dat positieve communicatie het stressnivo vermindert, mensen minder angstig maakt en dat ze daardoor opener staan voor nieuwe prikkels, en beter leerbaar zijn. We worden creatiever als we geen angst hebben. Veilig gehechte kinderen zijn dus beter in staat om hun hulpbronnen aan te boren, omdat ze minder angstig zijn. Onveilig gehechte kinderen hebben daarentegen veel meer moeite om hun eigen hulpbronnen aan te boren, want zijn onzeker over zichzelf, hebben geen goed beeld van zichzelf ontwikkeld en hebben de ander nodig om zich voortdurend te laten geruststellen (de angstig gehechten) of moeten de ander juist vermijden (vermijdend gehechten) om zich veilig te voelen. Flexibiliteit neemt af bij angst, en ons oplossingsvermogen wordt ook verminderd. Angstig gehechte kinderen kunnen minder goed spelen, minder hun fantasie gebruiken en zijn minder geneigd om de wereld te gaan ontdekken. Vermijdende gehechte kinderen leven in een eigen wereldje waarin ze juist veel fantasie hebben, maar die ze niet kunnen delen met anderen. De fantasie maakt hen eerder teruggetrokken dan speels in de interactie.
Alle bovengenoemde dingen zijn van belang in ons volwassen leven en voor hoe we relaties aangaan. Veilig gehechten zijn opener voor een verbinding omdat ze uitgaan van de goedheid van anderen en zichzelf zekerder voelen, onveilig gehechten zijn logischerwijs huiverig voor verbinding, want hun ervaringen zijn minder gunstig. Relaties zijn zeker mogelijk, maar vereisen meer werk en aftasten. Zicht hebben op je eigen hechtingsstijl is helpend en ontschuldigend, en geeft je houvast om jezelf uit te dagen en verder te ontwikkelen.
Karin Wagenaar
Uit: 'Relaties, hoe doe je dat?'