Een systemische benadering in de ouderenzorg
Jannet van Klaveren begon haar loopbaan in de ouderenpsychiatrie en maakte later de bewuste overstap naar de verpleegzorg. "Ik vond het systemisch werken heel interessant. In de ggz ligt de focus vaak op individuen, terwijl ik juist de interacties binnen systemen wilde begrijpen." Haar achtergrond in de systeemtherapie bracht haar ertoe om Emotionally Focused Therapy (EFT) te verkennen, een methode die van oudsher vooral binnen partnerrelaties wordt toegepast. "EFT biedt inzichten om deze relaties te verbeteren en de communicatie te verdiepen. Ik vroeg me af: hoe werkt EFT als je te maken hebt met mensen met dementie, families en zorgteams? Kan het ook daar waardevol zijn?"
Uitdagingen in de interactie tussen zorgteams, bewoners en families
In het verpleeghuis spelen er regelmatig spanningen tussen familieleden en zorgteams. "Familie kent de bewoner al heel lang, terwijl zorgverleners plotseling een grote rol in hun leven krijgen. Dat kan wrijving geven. Een dochter voelt zich bijvoorbeeld verantwoordelijk, terwijl haar moeder zich vertrouwder voelt bij een zorgverlener. Dat kan pijnlijk zijn." Soms leidt dit tot controledrang van familieleden of juist een afwezigheid van betrokkenheid. "Zorgverleners hebben dan weer hun eigen oordelen: ‘Waarom komt de familie nooit langs?’ EFT kan helpen de interactiepatronen waar zorgverleners en bewoners of diens familieleden in terecht komen, beter te begrijpen", vertelt Jannet.
EFT als brug tussen zorg, familie en bewoner
EFT gaat onder andere over onderliggende hechtingsbehoeften en angsten. "Ik kijk naar de dynamiek: wat laat iemand aan de oppervlakte zien en welke hechtingsangsten spelen daaronder?” Jannet legt uit dat dit vaak begint met het herkennen en benoemen van de emoties achter gedrag. “Bijvoorbeeld: een zorgverlener kan een familielid als veeleisend of bemoeizuchtig ervaren. EFT helpt om dit gedrag in een breder perspectief te plaatsen. Het zorgt ervoor dat mensen zich gehoord voelen en echt met elkaar in gesprek gaan, in plaats van vast te blijven zitten in verwijten of misverstanden."
Ze deelt een recente casus waarbij een dochter heel controlerend was over de zorg voor haar moeder, die dementie had. De zorgverleners reageerden daarop door haar juist op afstand te houden. Jannet: “In gesprek uitte de dochter haar angst om haar moeder kwijt te raken, omdat er misschien niet goed voor haar moeder gezorgd werd. De zorgverleners waren bang dat zij hun werk niet goed genoeg deden en deelden dat zij uit angst voor afwijzing het contact vermeden. Die afstandelijkheid van de hulpverleners versterkte juist de angst van de dochter. Door deze patronen en wederzijdse impact inzichtelijk te maken, onder andere aan de hand van het lemniscaat, kon er meer begrip ontstaan bij zowel de zorgverleners als de familie.”
De impact van EFT op de zorg
Wanneer EFT wordt toegepast, verandert de manier waarop zorgteams en families met elkaar omgaan. Dit gebeurt op verschillende niveaus: individueel, binnen teams en in de interactie met families. EFT helpt zorgverleners om hun eigen emotionele reacties te begrijpen en te reguleren, zodat ze minder snel in een defensieve houding schieten. Binnen zorgteams kan EFT worden ingezet om samenwerkingsproblemen bespreekbaar te maken en empathie voor elkaars perspectief te vergroten. In de interactie met families geeft EFT zorgverleners handvatten om emoties van familieleden niet als weerstand te zien, maar als uiting van hechtingsangst of bepaalde behoeften.
Jannet vertelt over een incident waarbij een familielid erg boos was geworden op een zorgmedewerker: "Tijdens een ontmoeting vertelde de zorgmedewerker aan het familielid: ‘Ik durf niet meer bij u in de buurt te komen, omdat ik bang ben dat u weer zo boos wordt.’ Daar schrok het familielid enorm van en zorgde ervoor dat ze haar eigen gedrag kon reflecteren. Hierdoor kon een betere samenwerking ontstaan, wat uiteindelijk ook de zorg voor haar partner verbeterde."
Volgens Jannet leidt een EFT-benadering tot minder conflicten, meer begrip en een betere samenwerking. "Familieleden kunnen hun pijn en verdriet uiten, zonder dat het direct een verwijt wordt. Zorgteams krijgen handvatten om de onderliggende emoties te herkennen en er beter op in te spelen. Daardoor wordt de zorg menselijker en minder transactioneel. Het is aan de EFT-er om de handvatten hiervoor aan te reiken."
Aandacht voor hechting in de ouderenzorg
Jannet pleit voor meer aandacht voor hechting en emoties in de verpleegzorg. "Het medische model is lang dominant geweest, maar er is steeds meer ruimte voor een bredere benadering. Zorgverleners herkennen vaak intuïtief dat er iets speelt, maar weten niet altijd hoe ze het moeten benoemen. Door kennis over hechting en EFT in teams te brengen, kunnen we grote stappen zetten in het verbeteren van de zorg."
Haar advies aan zorginstellingen? "Verdiep je in hechting en EFT. En wees niet bang om moeilijke gesprekken te voeren. Juist daar ligt de sleutel tot betere zorg en samenwerking."
Meld je aan voor de training tot EFT-therapeut of EFT-counsellor.
Vind een EFT-professional